فتق دیسک مهره ای

Vertebral disc herniation

دیسک بین مهره ای ، یک صفحه غضروفی است که بین تنه مهره ها فاصله ایجاد می کند . اختلال در دیسک بین مهره ای ممکن است به صورت پرولاپس، فتق یا پارگی دیسک در اثر تروما و تصادف باشد . در فتق یا پارگی هسته دیسک حلقوی می شود و سبب فشار بر روی عصب می گردد . این اختلالات ممکن است در هر مهره از ستون فقرات ایجاد شوند . اما در مهره های گردنی معمولا مهره های C5 – c6 و C6- c7 و در مهره های کمری ، معمولا مهره های L4 – L5 و L5 – S1 دچار فتق می شوند که این اختلال ، نتیجه دژنراسیون دیسک  و ناشی از کهولت سن  ، استرس های شغلی و اسپوندیلوز ( تغییرات دژنراتیو در دیسک و تنه مهره ای مجاور ) می باشد .

علائم بالینی

• دیسک گردنی

درد و سفتی در گردن ، راس شانه ها ، محل کپسول و اندام فوقانی سر همراه با ضعف حسی و کرختی اندام فوقانی .

• دیسک کمری

درد قسمت تحتانی کمر ، اسپاسم عضلانی ، انتشاردرد به لگن و قسمت های تحتانی پا ، تشدید درد با اعمالی مثل خم شدن ، بلند شدن ، زور زدن در هنگام عطسه و سرفه و تسکین درد با استراحت ، ضعف عضلانی ، اختلال در رفلکس های تاندون ها و نقصان حسی

عوارض احتمالی

اختلالات عصبی ، اختلال در عملکرد مثانه و روده

بررسی ها تشخیصی

علائم بالینی ، معاینه فیزیکی ، MRI ، CT اسکن و میلوگرام

درمان

• استراحت و بی حرکتی گردن یا کمر

• استفاده از بریس یا کشش

• تجویز مسکن ها مثل داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی ( آسپرین ، ایبوبروفن و ناپروکین)

• تجویز داروهای شل کننده عضلانی مثل سیکلوبنزاپرین ، متوکاربامول ، متاکسالون

• تجویز داروهای کورتیکوستروتید برای درمان واکنش التهابی

• درمان جراحی در صورت وجود اختلالات حسی – حرکتی قابل توجه ، علائم فشار بر روی نخاع و دردی که تسکین نمی یابد .

• انواع روش های جراحی در فتق دیسک بین مهره ای گردن شامل : دیسککتومی گردنی که برای تسکین نشانه ها بکار می رود ، میکرودیسککتومی اندوسکوپیک ( دراین روش بیمار کمتر دچار ترومای بافتی و درد میشود .

• انواع روش های جراحی در فتق دیسک کمری شامل لامینوتومی خلفی – جانبی ، میکرودیسککتومی و دیسککتومی از طریق پوست

آموزش به بیمار و خانواده

به بیمار و خانواده وی موارد زیر آموزش داده می شود :

فعالیت در دیسک گردنی

• توصیه می شود که به مدت 3 – 1 روز بر روی تشک سفت استراحتا کند و از کمپرس گرم و مرطوب به مدت 20 – 10 دقیقه در پشت گردن ، چندبار در روز استفاده کند ( کمپرس گرم باعث شل شدن عضلات سفت و کاهش درد میشود)

• در صروت عدم در ، توصیه می شود که ورزش های ایزومتریک گردن برای تقویت عضلات گردن انجام شود

فعالیت در دیسک کمری

• توصیه به استراحت در تخت بر روی یک تشک سفت

• توصیه به حفظ وضعیت نیمه نشسته با خم کردن جزئی لگن و زانو ( باعث شل شدن عضلات پشت می شود ) .

• در صورتیکه بیمار به پهلو می خوابد ، یک بالش بین پاها قرار داده شود .

• برای خروج از بستر ، ابتدا بیمار روی یک پهلو بخوابد و بعد بنشیند

• استفاده از گرمای مرطوب و ماساژبرای شل کردن عظلات سفت .

 رژیم غذایی

بدلیل فشار وزن زیاد بر روی نخاع کمری ، توصیه به کاهش وزن در افراد دارای وزن زیاد .

 دارو درمانی

• در صورت تجویز داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی توصیه می شود که این دارو ها با غذا مصرف شوند . در صورت بروز علائمی مثل تاری دید ، وزوز گوش ( علائم مسمومیت با دارو ) با پزشک مشورت شود .

• در صورت تجویز دارو های شل کننده ی عضلانی مثل سیکلوبنزاپرین توصیه می شود که از انجام فعالیت های خطرناک که نیاز به هوشیاری کامل دارد ( مثل رانندگی )اجتناب شود . برای رفع خشکی دهان از آدامس بدون قند و مایعات فراوان استفاده شود و بهداشت دهان و دندان رعایت شود .

• در صورت تجویز متوکاربامول توصیه میشود بیمار وضعیت خود را به بخصوص از حالت خوابیده  به ایستاده به آرامی عوض کند و ابتدا پای خود را آویزان کند . از اجام کارهایی که نیاز به هوشیاری کامل دارد ( رانندگی ) اجتناب شود ، از نوشیدن  الکل و مصرف داروهای بدون نسخه ( مانند دارو های سرماخوردگی یا ضد سرفه ) اجتناب شود

• در صورت تجویز کورتیکوستروئید ها توصیه می شود که همراه غذا مصرف شود .

جراحی

آموزش بعد از عمل

1 – جراحی دیسک گردنی

• بعد از عمل : به بیمار توصیه می شود که به مدت 24 – 12 ساعت در وضعیت صاف در تخت استراحت کند . جهت نگاه کردن از یک طرف به طرف دیگر بدن خود را همراه با گردن بچرخاند و گردن باید در وضعیت خنثی قزاز گیرد . در هنگام تغییر وضعیت ، افراد خانواده به بیمار کمک کنند تا سر ، شانه و سینه در یک امتداد باشند .

مراقبت در منزل

• مراقبت از محل برش جراحی : توصیه می شود که بخیه ها خشک و تمیز نگه داشته شده و روی آنها با پانسمان پوشانده شود ، در صورت بروز علائم عفونت ( تب ، قرمزی یا تحریک و افزایش درد ) علائمبه پزشک اطلاع داده شود و دوره درمانی مصرف آنتی بیوتیک تکمیل شود .

• فعالیت : توصیه می شود که از نشستن یا ایستادن به مدت بیش از 30 دقیقه اجتناب شود ، از چرخیدن ، خمو راست یا چرخاندن گردن اجتناب شود ، از رانندگی زیاد با اتومبیل اجتناب شود ، برای کاهش تا شدن گردن در بستر و نگهداری سر در وضعیت خنثی از خوابیدن در وضعیت رو به شکم اکتناب شود . توصیه می شود از تشک و صندلی مناسب استفاده شود ، کفش پاشنه کوتاه پوشیده شود ، توصیه می شود که آموزش های پزشک در ارتباط با بلند شدن ريال بالا رفتن از پله ، رانندگی ، فعالیت جنسی ، ورزش و برگشت به کار رعایت شود ، از تکنیک های شل کردن عضلات جهت کاهش استرس استفاده شود و از حرکت زیاد بدن اجتناب شود

• استفاده از گردن بند : توصیه می شود که :

در همه اوقات گردنبند پوشیده شود مگر اینکه پزشک اجازه دهد .

روزی دوبار با صابون ملایم ناحیه گردن شسته شود .

در صورت باز بودن گردنبند ، گردن ثابت نگهداشته شود .

• برای شستشوی گردن :

بیمار به پشت بخوابد ، بند گردنبند در هر طرف باز شده و از طرف جلو برداشته شود ، به آرامی گردن شسته و خشک شود . سپس به پهلو برگشته و یک بالش زیر سر بیمار قرار داده شود . بند گردنبند باز شده ريال طرف دیگر گردن نیز به آرامی شسته و خشک شود و سپس بند دوباره بسته شود . برای افزایش راحتی برای خانم ها توصیه می شود که یک روسرس سیلکی بدون گره در زیر گردن گذاشته شود برای آقایان جهت تراشیدن صورت توصیه می شود که اینکار در وضعیت خوابیده یا نشسته انجام شود و قسمت جلو گردنبند برداشته شود .

2-  جراحی دیسک کمری

• بعد عمل : توصیه می شود که بیمار در وضعیت صاف در تخت ستراحت کند . برای وضعیت دادن به بیمار ، یک بالش زیر سر وی گذاشته شده و زانو ها کمی بلند شود . در هنگامی که بیمار به پهلو می خوابد ، از خم کردن زیاد زانو ها اجتناب شود . بری برگشتن از یک پهلو به پهلوی دیگر ، تخت در وضعیت مسطح قرار داه شود و یک بالش بین پاهای بیمار گذاشته شود و بیمار بدون چرخاندن پشت روی جای خود قرار گیرد . برای خارج شدن از بستر ، بیمار روی یک پهلو بخوابد و سعی کند خود را به حالت نشسته نزدیک کند . از نشستن به جر برای اجابت مزاج اجتناب شود .

مراقبت در منزل :

• توصیه می شود که فعالیت های بیمار بر حسب میزان تحمل افزایش داده شود ( زیرا ترمیم لیگامان ها بیش از 6 هفته طول می کشد)

• توصیه می شود از انجام فعالیت هایی که سبب خم کردن و کشش نخاع می شوند ( رانندگی اتومبیل ) اجتناب شود

• جهت رفع اسپاسم عضلات پشت از گرما استفاده شود .

• توصیه می شود که بین فعالیت ها ، دوره های استراحت گذاشته شود

• از انجام فعالیت های سنگین تا 3 – 2 ماه بعد از عمل اجتناب شود .

• برای کاهش درد از بریس یا کرست کمری استفاده شود .

منابع :

1-      اسملتزر ، بیر ( پرستاری اعصاب از کتاب داخلی – جراحی برونر و سودارث 2004 ) ترجمه پوران سامی

2-      کامرفورد ، کارن ( رفرانس دارویی پزشکان ) ترجمه آرشنظری ، حامد جعفری ، مهدی اصلانی و مهدی حیدری صفا